Δημοσιεύουμε την ομιλία του ερευνητή Ακρίτα Καλούση στην εκδήλωση του ΣΥΕΤΕ για τα 100 χρόνια του σωματείου στις 28/11. Η ομιλία είχε θέμα τη δράση του ΣΥΕΤΕ τα χρόνια 1940-1945, και τη ριζοσπαστικοποίηση του Συλλόγου Υπαλλήλων Εθνικής Τράπεζας εκείνα τα χρόνια. Είναι βασισμένη σε εργασία του ερευνητή με τίτλο " Η Δράση του ΣΥΕΤΕ την περίοδο της Κατοχής - Αντίστασης και την περίοδο των Δεκεμβριανών".
Ο ΣΥΕΤΕ ιδρύθηκε πριν από εκατό χρόνια,
το 1917. Χρονιά σημαδιακή για την ιστορία του εργατικού κινήματος και εν γένει
της απελευθερωτικής δύναμης του κομμουνισμού, με την Οκτωβριανή επανάσταση και το εγχείρημα
της δημιουργίας της πρώτης χώρας με εργατική εξουσία.
Ο ΣΥΕΤΕ από την ίδρυση του πρωτοστατεί
σε απεργίες , διαδηλώσεις και εκδηλώσεις κυρίως για την εξασφάλιση κοινωνικών
δικαιωμάτων των μελών του και για καλύτερες συνθήκες εργασίες και μισθολογικές
απολαβές.
Στη συγκεκριμένη περίοδο αναφοράς εξετάζεται ο ρόλος του Σωματείου σε συνθήκες
πολέμου και κατοχής. Συνθήκες ιδιαίτερα δύσκολες από κάθε άποψη και κυρίως από
την άποψη της φυσικής επιβίωσης των μελών του.
Με την εγκαθίδρυση του φασιστικού καθεστώτος
του Ι.Μεταξά, επιβλήθηκε η αναστολή των
συνδικαλιστικών ελευθεριών παράλληλα με την αναστολή όλων των κοινωνικών, πολιτικών ελευθεριών.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την λειτουργία των σωματείων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων,
όλων των βαθμίδων, κάτω από τον έλεγχο
του καθεστώτος.
Βασικό στοιχείο του κυρίαρχου
συνδικαλισμού της εποχής εκείνης στον ΣΥΕΤΕ
ήταν η μη άμεση σύνδεση με κανένα
δευτεροβάθμιο ή τριτοβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο. (ΕΚΑ-ΓΣΕΕ) Βέβαια αυτό
συνέβαινε και στην εποχή πριν από το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά.
Ο ΣΥΕΤΕ, ως τυπικό συνδικάτο της
εποχής, λειτούργησε καθαρά με βάση αυτή
τη λογική και με την πολιτική αντίληψη της συντεχνίας και μάλιστα της ικανοποίησης
των συμφερόντων των μεγαλοστελεχών της ΕΤΕ. Δρούσε ουσιαστικά σε άμεση σύνδεση
με το καθεστώς, με μοναδικό στόχο την εξυπηρέτηση των στελεχών αυτών και
ουσιαστικά λειτουργούσε στα πλαίσια ενός εργοδοτικού – κρατικού συνδικαλισμού, μιας και η σχέση του με τη διοίκηση της
τράπεζας ήταν άμεση. Φαινόμενο που παρατηρείται και σήμερα, σε όλες τις
βαθμίδες των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Μάλιστα υπήρχαν και διαφορετικά
σωματεία για τους «κατώτερους» υπαλλήλους όπως για παράδειγμα οι εισπράκτορες.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί το γεγονός ότι ενώ στον πόλεμο με την φασιστική
Ιταλία, η Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ ενίσχυε με
μεγάλα χρηματικά ποσά την ελλιπή στρατιωτική πολεμική μηχανή της Ελλάδας, το
ίδιο δε συνέβη λίγους μήνες αργότερα, για την ενίσχυση της αντίστασης εναντίον
των κατοχικών δυνάμεων. Αυτό καταδεικνύει, τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια της
κατοχής, την πλήρη ταύτιση της Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ με τη «γραμμή» της διοίκησης της
ΕΤΕ για μη ανάμειξη στα πολιτικά θέματα της περιόδου.[1] Μια στάση που θα αλλάξει στη συνέχεια και κυρίως με την αλλαγή και την
ριζοσπαστικοποίηση της διοίκησης του ΣΥΕΤΕ, που εν μέσω καθεστώτος κατοχής, θα οργανώσει τον αγώνα των εργαζομένων στην
ΕΤΕ για επιβίωση και την αντίσταση εναντίον των κατοχικών δυνάμεων και
κυβερνήσεων.
Αρχή του πολέμου
Με το που ξέσπασε ο ΒΠΠ στην Ελλάδα
, πολλοί ήταν οι υπάλληλοι της ΕΤΕ και
μέλη του σωματείου που πήγαν στο μέτωπο για να αποκρούσουν την εισβολή της
φασιστικής Ιταλίας. Το σωματείο, λίγο αργότερα τον Δεκέμβρη του 1940, οργάνωσε εράνους για τη συλλογή χρημάτων και την αγορά ειδών που θα έστελναν στο μέτωπο
καθώς και τη διάθεση χρημάτων προς τις οικογένειες των συναδέλφων τους που
σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στον πόλεμο. Δημιουργήθηκε στα πλαίσια του συλλόγου
η Επιτροπή Αλληλεγγύης Μαχόμενων Συναδέλφων (ΕΑΜΣ) με στόχο την παροχή βοήθειας
στους συναδέλφους και στις οικογένειες αυτών.
Τα έσοδα αυτής προέρχονται από ποσοστό παρακράτησης του μισθού, δωρεές,
κλπ. . Η ΕΑΜΣ διαλύθηκε με την υπογραφή της παράδοσης της χώρας στους ναζί από τον Τσολάκογλου και τον τερματισμό
του πολέμου, τον Απρίλιο του 1941.
Στη συνέχεια και καθώς έρχεται ο
σκληρός χειμώνας του 1941-1942 τίθεται άμεσα το θέμα της φυσικής επιβίωσης των
μελών του σωματείου. Ενεργοποιείται η επιτροπή επισιτισμού και υγείας και συντάσσονται υπομνήματα προς τη διοίκηση
της ΕΤΕ που ζητούν αυξήσεις και δημιουργία επιτροπής συσσιτίου. Η διοίκηση της ΕΤΕ
προτείνει η επιτροπή να φροντίζει για τη σίτιση κάποιων μόνο μελών μέχρι το
βαθμό του υπολογιστή β΄, σε κάτι που
συμφωνεί και η πλειοψηφία της Δ.Ε. του Σωματείου. Υπάρχουν σύμβουλοι που
διαφωνούν και διατυπώνουν το αίτημα και ζητούν να το υιοθετήσει και ο ΣΥΕΤΕ,
της σίτισης όλων των μελών ανεξαρτήτου βαθμού και υπαλληλικής σχέσης και των οικογενειών αυτών. Αίτημα που δε
γίνεται αποδεκτό από την πλειοψηφία της Δ.Ε..
Η κρίσιμη χρονιά: 1942
Σημαντική χρονιά για τη φυσιογνωμία ,
την ύπαρξη, τον προσανατολισμό και το πολιτικό πλαίσιο αναφοράς του ΣΥΕΤΕ είναι
το 1942 και ιδιαίτερα μετά τις εκλογές του σωματείου, τον χειμώνα αυτού του χρόνου.
Σε αυτές τις εκλογές πλειοψήφησε ο Κ.
Τσαλίκης, ο οποίος ήταν εκφραστής της παλιάς τάξης πραγμάτων στα δρώμενα του ΣΥΕΤΕ και δεύτερος
ήρθε ο Θ. Ευθυμίου, προσωπικότητα που έκφραζε την νέα πολιτική γραμμή της
συνεργασίας όλων των εργαζομένων μέσα από τις αντιστασιακές οργανώσεις ενάντια
στις κατοχικές κυβερνήσεις και δυνάμεις. Στο συμβούλιο υπήρχε
πλειοψηφία που στήριζε τις απόψεις του Θ. Ευθυμίου[2].
Η ρήξη
ανάμεσα στο Κ. Τσαλίκη (Διευθυντής
του τμήματος συναλλάγματος) , Προέδρου του Δ.Σ. του ΣΥΕΤΕ, και στην
πλειοψηφία της Δ.Ε.. του ΣΥΕΤΕ θα γίνει με αφορμή το ζήτημα του επισιτισμού και
του τρόπου διεκδίκησης του από την διοίκηση της ΕΤΕ. Η διαφοροποίηση έγκειται
στο γεγονός ότι η πλειοψηφία της Δ.Ε.. του ΣΥΕΤΕ επιθυμεί να τεθεί στη βάση και
σε γενική συνέλευση ενώ ο Κ.Τσαλίκης επιμένει να το χειριστεί προσωπικά και σε
απευθείας διαπραγμάτευση με το συνδιοικητή της ΕΤΕ Κ.Ζαβιτσιάνο. Αυτό είχε ως
αποτέλεσμα να παραιτηθούν τα μέλη της Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ και να υπάρξει πρόβλημα
διοίκησης του σωματείου. Αυτό λύθηκε τον Μάιο του 1942 με νέα Γ.Σ. και εκλογές.
Η έκτακτη Γ.Σ. έγινε στις 11 Μαΐου
1942 και η εκλογή της νέας Δ.Ε. έγινε στις 18/5/1942. Σε αυτήν δεν εκλέγεται ο απερχόμενος πρόεδρος
Κ.Τσαλίκης ενώ ο απερχόμενος αντιπρόεδρος Ρ. Κράους και εντεταλμένος σύμβουλος
Θεοδωρίδης δεν βάζουν υποψηφιότητα.
Η νέα
Δ.Ε. με βάση και τα τεκμήρια του Ι.Α.Σ.Υ.Ε.Τ.Ε., του Ι.Α.Ε.Τ.Ε. αποτέλεσε την
απαρχή για αλλαγή του οργανωτικού μοντέλου των εργαζομένων στις τράπεζες, με
την δημιουργία της ΕΣΤΟ (Επιτροπή Συνεργασίας Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων).
Επίσης η νέα Δ.Ε. ήταν Λυδία λίθος για τις συνδικαλιστικές, πολιτικές και
κοινωνικές διεκδικήσεις της περιόδου εκείνης. Oι αποφάσεις της
Δ.Ε. για συμμετοχή αλλά και οργάνωση από τον ΣΥΕΤΕ των μεγαλύτερων απεργιών τις
περιόδου όπως η απεργία των δημοσίων υπαλλήλων τον Απρίλη του 1942, η μεγάλη απεργία
στις 9 Σεπτεμβρίου 1942, η συμμετοχή στις απεργίες του Μάρτη του 1943 ενάντια
στην πολιτική επιστράτευση, η μεγάλη μάχη των χρεογράφων τον Οκτώβριο του 1943,
είναι αποφασιστική και καταδεικνύουν την άμεση πολιτική της σχέση με το ΕΕΑΜ και το ΕΑΜ. Χαρακτηριστικό
της νέας διοίκησης του ΣΥΕΤΕ είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει μέλος της με
βαθμό πάνω από αυτόν του Λογιστή Α΄. Ο Ανδ. Δημητρακόπουλος που θα εκλεγεί και
πρόεδρος της Δ.Ε είναι «Λογιστής Α΄», ενώ υπάρχουν μέλη της Δ.Ε. με βαθμό
«Λογιστή Γ΄» όπως ό αντιπρόεδρος Κ.Μπάκας, και οι Κ.Χαύτας και Θ. Ευθυμίου,
επίσης υπάρχουν μέλη της Δ.Ε. με βαθμό «Βοηθού Β΄Τάξεως» όπως η Ελ. Φράγκου ή
«Γραφέας» όπως ο Ν. Δουσαΐτης.[3]
Η
πολιτική γραμμή στην οποία κινείται η νέα Δ.Ε., φαίνεται τόσο από την έκθεση
των πεπραγμένων της, τον Γενάρη του 1943
όσο και από τις δράσεις αυτής, που δημοσιεύονται στα φύλλα της «Τραπεζιτικής»
εκείνης της περιόδου.
Η διαπάλη
στο εσωτερικό του ΣΥΕΤΕ
Ερευνώντας
και μελετώντας τη δράση Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους,
σε απόσταση δύο χρόνων, 1941-1943, θα
διαπιστωθεί και η αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του ΣΥΕΤΕ. Αυτή η αλλαγή
συντελείται με την επίδραση των δραματικών γεγονότων της κατοχής, όπως η πείνα,
η απότομη φτωχοποίηση και η εξαθλίωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού και
ιδιαίτερα των τραπεζοϋπαλλήλων. Ο θάνατος, η καταστολή των κατοχικών δυνάμεων,
οι εκτελέσεις αλλά και η οργάνωση της Αντίστασης ενάντια στον κατακτητή μέσω
της ίδρυσης των αντιστασιακών οργανώσεων, συσπειρώνει πολλούς εργαζομένους, και
τραπεζοϋπάλληλους, γύρω από το ΕΕΑΜ.
Η εκλογή
κατώτερων, χαμηλόβαθμων αμειβομένων υπαλλήλων της ΕΤΕ στην Δ.Ε., που αποτέλεσαν
την πλειοψηφία σε αυτή, τον Ιανουάριο του 1942, θα γίνει η απαρχή για την
αλλαγή του προσανατολισμού και της πολιτικής γραμμής που ακολούθησε η
συγκεκριμένη Δ.Ε.
Η
αντιμετώπιση, σε συνθήκες πολέμου, της διοίκησης της ΕΤΕ ως εργοδοσία δεν είχε
γίνει στο παρελθόν με αυτόν τον τρόπο. Η λειτουργία των συνδικάτων άρα και του
ΣΥΕΤΕ σε καθαρά εργοδοτικό προσανατολισμό, ιδιαίτερα στα χρόνια της μεταξικής
δικτατορίας και η πρόσδεση στο άρμα του απολίτικου συνδικαλισμού[4],
ήταν το σύνηθες. Ο βασικός ρόλος των συνδικάτων στην μεταξική δικτατορία ήταν η
εξυπηρέτηση μιας συντεχνιακής λογικής, αποκομμένης από την συνεργασία των
συνδικάτων και τη συλλογική διεκδίκηση και υποταγμένη στην προώθηση προσωπικών
συμφερόντων των συνδικαλιστών της γραφειοκρατίας, προσωπικότητες αποξενωμένες
από την βάση των εργαζομένων, με άμεση σχέση με το κράτος και τους μηχανισμούς
του.
Η
συμμετοχή εργαζομένων στα συνδικαλιστικά δρώμενα που μέχρι εκείνη την εποχή
ήταν αποκλεισμένοι από τον ΣΥΕΤΕ, όπως οι κλητήρες, οι γυναίκες και οι
εισπράκτορες αποτελεί απτό παράδειγμα της διαφορετικής λογικής, της αλλαγής στη διοίκηση του ΣΥΕΤΕ.[5]
Η
δυναμική που δημιούργησε αυτή η συμμετοχή με την ταυτόχρονη ενεργοποίηση
υπαλλήλων που συνδεόταν ή ήταν μέλη του ΕΕΑΜ ήταν ένας άλλος παράγοντας της
επικράτησης στην πάλη των ιδεών υπέρ μιας άποψης εκ διαμέτρου διαφορετικής από
την μέχρι τότε κρατούσα για τον ρόλο, την οργάνωση και τον προσανατολισμό των
συνδικάτων όπως και της σχέσης αυτών με το κράτος και τους μηχανισμούς του.
Ακόμη και
η λεκτική διαφοροποίηση ήταν εμφανέστατη τόσο στα γραπτά, όπως ανακοινώσεις,
πρακτικά Γ.Σ., εκθέσεις πεπραγμένων κ.ά., του ΣΥΕΤΕ όσο και στα κείμενα που
απευθύνονταν στην διοίκηση της ΕΤΕ. Η χρήση λέξεων όπως «εργοδοσία», «πάλη
ιδεών» είναι κάτι που δεν συνηθιζόταν στον λόγο ενός σωματείου που μέχρι εκείνη
τη στιγμή λειτουργούσε και δρούσε χωρίς ταξική αναφορά. Η εντύπωση και η εικόνα
που άφηναν οι υπάλληλοι- μεγαλοστελέχη της ΕΤΕ στον υπόλοιπο εργαζόμενο κόσμο και
στην κοινωνία ήταν πολύ διαφορετική από την πραγματικότητα την οποία βίωναν οι
περισσότεροι από αυτούς που βρισκόταν στα χαμηλά μισθολογικά κλιμάκια.
Ιδιαίτερα στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, η κατάσταση ήταν πολύ χειρότερη,
αφού το φάσμα της πείνας για αυτούς τους υπαλλήλους ήταν έντονο.
Αποτέλεσμα
αυτής της αλλαγής του πολιτικού προσανατολισμού του ΣΥΕΤΕ αλλά και ταυτόχρονα
καθοριστικός παράγοντας για την δράση του, σε ένα διαφορετικό περιβάλλον
συνεργασίας, αποτελεί η ενότητα που πραγματοποιήθηκε σε δευτεροβάθμιο όργανο και η δημιουργία της
ΕΣΤΟ. Είναι μια προσπάθεια ενοποίησης της κοινής δράσης εργαζομένων με κοινά
συμφέροντα και παρόμοιους εργοδότες. Χρονικά γίνεται σε καθοριστικό σημείο,
Ιούνιος 1942. Λίγες μέρες μετά τις νέες εκλογές για την Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ, Μάιος
1942 και την επικράτηση και σε επίπεδο προέδρου των χαμηλόβαθμων υπαλλήλων της
ΕΤΕ. Λίγους μήνες πριν από την εκδήλωση
της μεγάλης απεργίας των τραπεζοϋπαλλήλων στις 9 Σεπτεμβρίου 1942.
Αυτή η οργάνωση, σε δεύτερο βαθμό, είναι απότοκο
της παρέμβασης και της διάθεσης που έδειξαν οι εργαζόμενοι κυρίως μπροστά στα
εξαιρετικά δυσάρεστα γεγονότα της κατοχής. Δημιουργήθηκε ως πρώτιστη ανάγκη για
την οργάνωση του λαού, των εργαζομένων, για την κοινή δράση στο ζήτημα της
επιβίωσης, της εναντίωσης στην κατοχή και τα έκτακτα μέτρα επιστράτευσης των
εργαζομένων. Ήταν απόρροια της παρέμβασης του ΕΕΑΜ και της προσπάθειας που
έγινε και σε τριτοβάθμιο επίπεδο με την κοινή δράση της Ενωτικής ΓΣΕΕ με την
«Εθνική»ΓΣΕΕ.
Αυτή η
πάλη ιδεών στο εσωτερικό του ΣΥΕΤΕ αφορούσε και έπαιρνε διαστάσεις και για το
θέμα της λειτουργίας των εργαζομένων μετά τον πόλεμο και σε συνθήκες
ελευθερίας. Για το ποια θα είναι η θέση των εργαζομένων στα τεκταινόμενα στην
ΕΤΕ αλλά σε ποια θέση θα βρίσκονται τόσο οι εργαζόμενοι όσο και τα συνδικάτα
μετά το τέλος του πολέμου. Η διοίκηση της ΕΤΕ, εκτός των άλλων, φρόντιζε για
αυτήν την εποχή. Προετοίμαζε τους εργαζόμενους, τις υπηρεσίες και τη δομή της
τράπεζας για την ισχυροποίηση της από την εποχή της κατοχής για μετά. Φρόντιζε
με λίγα λόγια να ισχυροποιήσει, στην ταξική – εξουσιαστική πάλη, την θέση της
έναντι των εργαζομένων.
Σε αυτό
το στιγμιότυπο της ταξικής πάλης ήταν καθοριστικό στοιχείο η πολιτική κατεύθυνση που θα είχε ο ΣΥΕΤΕ. Το
κυρίαρχο δίλλημα που προκύπτει είναι αν ο ΣΥΕΤΕ θα είναι ένα κλασικό συνδικάτο
του μεσοπολέμου και της μεταξικής δικτατορίας, ένα κλασικό εργοδοτικό,
γραφειοκρατικό συνδικάτο που θα φροντίζει για την μακροημέρευση και την
προώθηση των συμφερόντων των μεγαλοστελεχών, που θα το διοικούν ή θα αποτελέσει ένα ταξικό συνδικάτο
που θα αγκαλιάζει όλους τους εργαζομένους στην τράπεζα και κυρίως των κατώτερων
βαθμίδων που αποτελούσαν και την πλειοψηφία αυτών και δεν είχαν οργανική σχέση
με τη διοίκηση της τράπεζας, χωρίς διακρίσεις φύλου και θέσης, που θα είναι
μάχιμο για την υπεράσπιση και διεύρυνση των συμφερόντων και των δικαιωμάτων
όλων των μελών του απέναντι στην εργοδοσία, στις κυβερνήσεις και το κράτος.
Σε αυτή
τη διαπάλη η Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ και σε αυτό ακριβώς το χρονικό σημείο δείχνει να
επιλέγει ως απάντηση το δεύτερο μέρος του διλλήματος. Θέτει την ύπαρξη της
εργοδοσίας σε συνάφεια με την ύπαρξη των εργαζομένων και μάλιστα βάζοντας το
καίριο διαφοροποιητικό στοιχείο από την προηγούμενη κατάσταση. Αυτό της
αναγκαιότητας της εργασίας για να υπάρξει «ο κόσμος της αύριον» για τη χώρα σε
συνθήκες ελευθερίας.
Παράλληλα
στην ίδια χρονική περίοδο αναπτύσσεται η
διεκδίκηση, τόσο από τη διοίκηση της ΕΤΕ
όσο από το κράτος, σε συνεργασία και στα πλαίσια της ΕΣΤΟ, του ΕΕΑΜ, της ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ και των ΛΑΪΚΩΝ
ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ, του επισιτιστικού προβλήματος,
ολόκληρου του πληθυσμού και ανάμεσά τους και οι υπάλληλοι της ΕΤΕ.
Στις 8 Οκτωβρίου 1944 γίνεται η συνεδρίαση της
Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ με την οποία τελειώνει η δράση του συλλόγου στη διάρκεια της
κατοχής και της αντίστασης.
Στις αρχαιρεσίες που έγιναν στις 21 Οκτωβρίου
1944, λίγες μέρες μετά την απελευθέρωση, αναδείχθηκε νέα Δ. Ε. Εκλέχθηκαν νέα
πρόσωπα σε αυτήν. Ελάχιστοι είναι ίδιοι με την προηγούμενη. Έτσι λοιπόν
εκλέγονται ως πρόεδρος ο Ι. Παπαλέτσος και αντιπρόεδρος Παρασκευάς Σιαμόπουλος.
Ανάμεσά τους δεν υπάρχουν επιφανή στελέχη του ΕΑΜικού πυρήνα στον ΣΥΕΤΕ, όπως ο
Ευθυμίου, ο Μπάκας, ο Χαύτας. Από τις πηγές που υπάρχουν τα ΑΡΧΕΙΑ, δεν
αποδεικνύεται η συμμετοχή τους ή μη στις εκλογές.
Με την πρώτη απόφασή της στην συνεδρίασης της
στις 23 Οκτωβρίου 1944, φροντίζει να δείξει την αλλαγή τακτικής και πολιτικής
της απέναντι στην ΕΤΕ και τη διοίκησή της, επιστρέφοντας, στην προ του πολέμου
πολιτική προσκόλλησης των συνδικάτων στην κυβερνητική και εργοδοτική γραμμή,
εκφράζοντας περισσότερο τα συμφέροντα συντεχνίας παρά τη συμπόρευση με άλλους
εργαζόμενους, έστω των άλλων τραπεζών, γεγονός που είχε σφυρηλατηθεί στα χρόνια
της κατοχής και της αντίστασης μέσω της ΕΣΤΟ και της κοινής αγωνιστικής
τακτικής με ΕΚΑ και ΕΕΑΜ- ΓΣΕΕ.
Η νέα
Δ.Ε αναφέρει χαρακτηριστικά 14 σκοπούς [6].Διαβάζω
μερικούς:
1.
Μακριάν
από την Τράπεζαν η πολιτική
2.
Τάξις,
πειθαρχία, εργασία, και εξόρμησις δια την αναδιοργάνωσιν και ενίσχυσιν της
Τραπέζης δια να δυνηθεί να προσφέρη τας υπηρεσίας της εις την ανόρθωσιν της
Πατρίδας.
3.
Εξυγίανσις
του Προσωπικού της Τραπέζης δι’ εκκαθαρίσεως των από της κατοχής και εντεύθεν
προσληφθέντων
4.
Απομάκρυνσις
των αποδεδειγμένων επαγγελματικώς ανεπαρκών ως και των αναξίων λειτουργών της
Τραπέζης
Στην ανακοίνωση
αρχών της Δ.Ε, μέσω του Προέδρου της Παπαλέτσου, διαπιστώνεται μια ολοφάνερη
στροφή του σωματείο στην προ του πολέμου
και κατοχής κατάσταση και πολιτική κατεύθυνση.
Η περίοδος λίγο μετά τα Δεκεμβριανά
Στην πρώτη συνεδρίαση μετά τα Δεκεμβριανά,
στις 4 Ιανουαρίου 1945, oι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι
σχετικές με την αντιΕΑΜική δράση. Δημιουργείται μια επιτροπή από συμβούλους της
Δ.Ε. με στόχο την καταδίκη των συναδέλφων τους που συμμετείχαν στα Δεκεμβριανά
και την αποκήρυξη της στάσης του ΕΛΑΣ.
Οι συνεδριάσεις της Δ.Ε. τον μήνα Ιανουάριο
είναι συχνές. Στη συνεδρίαση στις 8 Ιανουαρίου 1945 ο Πρόεδρος του ΣΥΕΤΕ σε
εισήγησή του, προτείνει να αποφασίσει η Δ.Ε. να ζητήσει, από τις αρχές, την παραδειγματική
τιμωρία για τους υπαλλήλους της ΕΤΕ που μετείχαν στα Δεκεμβριανά με την πλευρά
του ΕΑΜ, χαρακτηρίζοντάς τους «νέους δοσίλογους.»[7]
Πλέον και με αυτή της την απόφαση η Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ σφραγίζει ξεκάθαρα την
αντίθεσή του με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τίθεται ως αντίπαλος.
Στις 9 Ιανουαρίου 1945 μετά από εισήγηση του
προέδρου Παπαλέτσου, η Δ.Ε. ζητά από τη
διοίκηση της ΕΤΕ, ανεξάρτητα από τα μέτρα που θα πάρει η Πολιτεία, να λάβει
διοικητικά μέτρα όχι μόνο γι’ αυτούς τους υπαλλήλους που μετείχαν ενεργά στη πλευρά
του ΕΑΜ αλλά και για αυτούς που με οποιονδήποτε τρόπο βοήθησαν την «ανταρσία»
και έγιναν η αιτία στο να συλληφθούν υπάλληλοι της ΕΤΕ από τον ΕΛΑΣ.[8]
Και προτρέπει του διευθυντές των τμημάτων να καταρτίσουν κατάλογους ονομάτων με
συναδέλφους που μετείχαν στα Δεκεμβριανά. Η θέση αυτή της Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ
προλαμβάνει ακόμη και τη διοίκηση της ΕΤΕ και το Κράτος.
Η όλη στάση της Δ.Ε. αλλά κυρίως οι λόγοι για
τους οποίους κατηγορούνται οι «στασιαστές» παραπέμπει στο Γ’ ψήφισμα ένα χρόνο
αργότερα.
Ο χαρακτηρισμός των ΕΑΜιτών και ΕΛΑΣιτών ως «νέοι δοσίλογοι», εντάσσεται στο συνολικό
κλίμα μισαλλοδοξίας που καλλιεργείται εκείνη την περίοδο και προετοιμάζει την
επόμενη εποχή, όπου η δίωξη των κομμουνιστών, των μελών του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ,
αυτών που έδρασαν όλη την προηγούμενη περίοδο κατά των κατοχικών αρχών και
κυβερνήσεων, κατά των ταγμάτων ασφαλείας, κατά των Άγγλων και μετέπειτα Αμερικάνων, θα βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη της λευκής
τρομοκρατίας και ενός μετεμφυλιακού κράτους.
Λίγες μέρες αργότερα, στην απολογιστική
συνέλευση του ΣΥΕΤΕ, ο πρόεδρος Παπαλέτσος επισφραγίζει την πολιτική στροφή του
ΣΥΕΤΕ και επιχαίρει αυτής, όπως επίσης θεωρεί ότι δικαιώθηκε με τις αρχές τις
οποίες έθεσε σε λειτουργία από τις 21 Οκτωβρίου 1944 που εκλέχθηκε η Δ.Ε., της
οποίας ήταν πρόεδρος. Αναφέρει συγκεκριμένα: «…η συνεχής τάσις για
πολιτικολογία , η κληρονομιά της Κατοχής και ο επηρεασμός των διοικούντων
(εκείνη την εποχή) από εξωυπηρεσιακές απόψεις συνετέλεσαν ώστε να παρεκκλίνει ο
ΣΥΕΤΕ του σκοπού του.»[9]
Φυσικά και κατακρίνει τη σχέση της Δ.Ε. του ΣΥΕΤΕ την περίοδο 1942-1944 με την
αντίσταση και ειδικότερα με το ΕΑΜ.
Ο πρόεδρος Παπαλέτσος με τις θέσεις που
παίρνει επαναφέρει τη δράση του ΣΥΕΤΕ στην «κανονικότητα» της δράσης των
σωματείων της μεταξικής περιόδου, της λειτουργίας των συνδικάτων ως εργοδοτικού
μηχανισμού και ταυτόχρονα, μετέχει στην προσπάθεια ενίσχυσης της λογικής, που
κυριαρχούσε τότε στην πολιτική των κυβερνήσεων και των εργοδοτικών οργανώσεων
για τη λειτουργία των επιχειρήσεων ως «οικογένεια», ώστε να αποφεύγονται οι
συγκρούσεις και καλύπτονται οι αντιθέσεις ανάμεσα σε εργαζόμενους και
εργοδότες.
Λίγο νωρίτερα την αρχή κάνει ο εκπρόσωπος της
προσωρινής διοίκησης της ΓΣΕΕ, Ι. Καλομοίρης. Στις 29 Νοεμβρίου 1944 και στην
πανηγυρική συνεδρίαση του Δ.Σ. της ΕΤΕ για τον διορισμό του Κ.Τριανταφυλλόπουλο
στη θέση του διοικητή της ΕΤΕ, κινούμενος στην πολιτική της ανοχής και
ουσιαστικά στήριξης της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας», που ακολουθούσε τότε το ΕΑΜ μετέχοντας σε αυτή
με υπουργούς και υφυπουργούς, φροντίζει
να δεσμευτεί έναντι της αστικής τάξης της Ελλάδας και του τραπεζικού κεφαλαίου
για εργασιακή ειρήνη χωρίς δυναμικές απεργίες και διεκδικήσεις.
[2] Ό.π.
[3] «Τραπεζιτική»,Ιούνιος 1942, Έτος Ζ΄, Άρθρο «Η νέα διοικητική επιτροπή του συλλόγου», ΙΑΣΥΕΤΕ
[4] Συνοδινός Ζήσιμος Χ., έρευνα-εισαγωγή-σχολιασμός, «Ημερολόγιο Συμβάντων», του κεντρικού
καταστήματος της Τράπεζας Αθηνών 1943-1945, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2014, σ.34-38
[5] Ό.π., σ.35
[6] Πρακτικό συνεδρίασης 1 Δ.Ε.
ΣΥΕΤΕ, 23/10/1944 , ΙΑΣΥΕΤΕ
[7] Πρακτικό συνεδρίασης 14
Δ.Ε. ΣΥΕΤΕ, 8/1/1945 , ΙΑΣΥΕΤΕ
[8] Πρακτικό συνεδρίασης 15
Δ.Ε. ΣΥΕΤΕ, 9/1/1945 , ΙΑΣΥΕΤΕ
[9] Κρεμμύδας Κώστας, «Συνδικαλιστικό
κίνημα και τράπεζες στην Ελλάδα, 1917-1949. Η περίπτωση της Εθνικής Τράπεζας»,
memoireDEA, Παρίσι 198, σ.64-65